شماره 86 / 2022-09-17 / 7 مقاله
نمایه شدن مجلات انتشارات بریفلندز در پایگاه های نمایه سازی

در جدیدترین ارزشیابی پایگاه نمایه‌سازی EBSCO، دو مجله از مجموعه انتشارات بریفلندز، با بهره گیری از توان علمی داوران و اعضا هیات تحریریه خود در کنار رعایت استانداردهای نشر توانستند در این پایگاه نمایه گردند. انتشارات بریفلندز کسب این موفقیت را به اعضای محترم هیات تحریریه مجله و جامعه دانشگاهی کشور تبریک می‌گوید.

نقدی بر داوری در جشنواره رازی

جشنواره علوم پزشکی رازی معتبرترین جشنواره علمی ایران و با قدمتی حدود سی ساله، یکی از معتبرترین جشنواره های ‏منطقه ای و جهانی محسوب میشود. تلاش مجموعه برگزارکنندگان مبنی بر داوری اصولی و بیطرفانه مایه تقدیر است. در ‏سالهای اخیر انتقاداتی بر جشنواره رازی وارد شده است از جمله مشکلات فراوانی در نحوه داوری از محققین و پژوهشهای ‏برتر و همچنین تقدیر از چند چهره تکراری که حداقل دو یا سه بار برگزیده شده اند. به ویژه اینکه در بین این چهره های برتر ‏برخی از بانيان وضع موجود پژوهش که سالها در مناصب مدیریتی دانشگاهها و وزارت بهداشت بوده اند و همین سابقه مدیریتی ‏آنها باعث شده که حجم تعداد مقالات و استناداتشان افزایش یابد نیز دیده میشود. اما نکته مهم در جشنواره ۱۴۰۱، چشم پوشی از ‏سوگرایی نمرات حاصل از مقالات با تعداد نویسنده زیاد و عمدتا مربوط به پروژهGBD ‎ است‎.‎

شیوه جدید اخاذی علمی از محققان دانشگاهی

افشاگر ناشناس یا Whistleblower یا همان "سوت زنی علمی" فردی است که بصورت ناشناس اقدام به بیان یک جعل و کلاهبرداری علمی در یک مقاله علمی میکند. در قانون، حمایت از افشاگر ذکر شده و همه موظف به حفظ حقوق محرمانگی و بشری فرد افشاگر هستند. لذا قانون برای فرد افشاگر به نوعی مصونیت ایجاد کرده است. اما دیده شده است که در برخی موارد، افراد افشاگر علمی با سواستفاده از این مصونیت اقدام به اخاذی از محققان و افراد برجسته دانشگاهی میکند. سرمقاله اخیر مجله JCI موردی را مطرح کرده است که افشاگر با انگیزه مادی و خرید سهام یک شرکت دارویی اقدام به معرفی یک تقلب علمی از یک گروه از محققین کرده اند. در این مقاله راهکارهای مقابله با این اخاذی را معرفی میکنیم.

گل بود و به سبزه نیز آراسته شد

با ایجاد محدودیت در اینترنت تنها صنایع وابسته به آی تی دچار مشکل نشدند، بلکه مجلات دانشگاهی و نویسندگان دانشگاهی نیز دچار مشکلات فراوانی شدند. بطوریکه دسترسی محققان و پژوهشگران دانشگاهی به آخرین مقالات منتشره در مجلات علمی دنیا در ماهی که گذشت به دلیل محدودیت در ترافیک بین المللی با مشکلات عدیده ای روبرو گردید. همچنین ارتباط آنلاین با محققان بین المللی با WhatsApp منتفی گردید. یکی از دلایل اصلی این محدودیت، ایجاد محدودیت و یا اختلال در پروتکلهای احراز هویت آنلاین گواهی امنیتی وب سایتهای خارجی است. در دو ماه گذشته و پیرو محدودیتها، از سوی دیگر متاسفانه بسیاری از نویسندگان بین المللی هم قادر به ورود به مجلات ایرانی و انتشار مقالات خود نبوده اند.

 

آیا این رترکتها تنها دلیل علمی دارند یا انگیزه های سیاسی هم دخیل هستند؟

پایگاه رترکشن واچ (Retraction Watch) در یکی از گزارشات اخیر خود مدعی شده است که چهار مقاله از گروهی از نویسندگان ایرانی (شامل دکتر محمد علی زلفعلی گل: وزیر علوم فعلی) در مجلات دانشگاهی به دلیل مشکلی در مواد شیمیایی استفاده شده در متن مقاله رترکت (بازپس گرفته) شده اند. این مقالات در سالهای 2015 تا 2016 منتشر شده بودند که مربوط به قبل از دوران مسوولیت وی در وزارت علوم است. بررسی دقیق تر این موارد رترکت شده حاکی از علمی بودن صرف این رترکت ها نیست و انگیزه های سیاسی را نیز تقویت میکند.

هنوز گامی اساسی در مبارزه با مقاله نویسی برنداشته ایم | اینها موجب بدنامی علمی ایران میشوند

هنوز از آخرین رسوایی بزرگ علمی ایران توسط عده ای از ایرانیان خیلی نگذشته که متاسفانه با خبر شدیم برخی از افسران شفافیت علم، در آخرین کشفیات خود خبر از کشف حداقل 70 مقاله از گروه علمی "گیاهان ایران" در روز 15 سپتامبر 2022 منتشر نموده اند. این خبر مستند با جزییات دقیق برای بار اول توسط دکتر Norbert Holstein در توییتر به اشتراک گذاشته شد و سپس توسط پرفسور الیزابت بیک در سایت خود منتشر گردیده است. آنها در خبر مستند خود از گروهی از ایرانیان خبر داده اند که 70 مقاله را از طریق شرکتهای تولید مقاله های جعلی یا اصطلاحا Paper Mills منتشر نموده اند. 

نتیجه یک تحقیق در مورد تقلب علمی در دانشگاهها

نتیجه یک تحقیق تازه در مورد تقلب علمی در بین دانشجویان ایرانی منتشر شد. این تحقیق با همکاری دکتر سارا ایتون از کانادا ‏‏و دو محقق ایرانی از دانشگاه فرهنگیان در مجله اخلاق دانشگاهی منتشر شده است. ‏این محققان نتیجه گرفتند که بدلیل فقدان قانون مناسب و عدم حمایت دانشگاهی از سرقت علمی و تقلب علمی، ایران جزو کشورهایی است که نه آمار درستی از تقلب در آن منتشر میشود و نه مبارزه با تقلب ارزشی دارد. به راستی تا کنون با چند نفر از متقلبین علمی در دانشگاهها برخورد قانونی صورت گرفته است؟ دانشجوی ما باید از چه کسی الگو برداری کند؟ از مسوولی که خودش با تقلب به مسوولیتهای اجرایی میرسد یا از مدیری که با تعارض منافع آشکار وارد پستهای مدیریتی میشود؟