شرایط و وظایف یک سردبیر در مجلات دانشگاهی: بازنگاهی به قوانین جاری کشور

شرایط سردبیر:
سردبیر باید از نیروهای فعال و متخصص در حوزه مجله باشد. شرایط ذیل بطور پیشنهادی است.  این شرایط در توفیق وی نقش بسزایی دارند.

• عضو هیات علمی کاملا مرتبط با موضوع مجله
• نیروی تمام وقت (زمان مورد نیاز: ۴ ساعت در روز) حداقل به مدت دو سال
• تسلط کامل به زبان انگلیسی و مکاتبات اداری
• چاپ حداقل ۱۵ مقاله علمی پژوهشی در حوزه مجله
• تسلط کامل به کامپیوتر و اینترنت

وظایف سردبیر:
سردبیر مجموعه وظایفی را در مجله به عهده دارد که از زمان تاسیس مجله (funding) و سیاستگزاری تا مراحل پذیرش (submission) و انتشار مجله (publish) را شامل میشود.

•  مدیریت کامل مقالات
•  مدیریت کامل کاربران
•  اتخاذ کلیه تصمیمات و ابلاغ به نویسندگان (decision making)
•  برگزاری منظم جلسات هیات تحریریه
•  معرفی ارکان مجله  (select staff)
•  سیاستگزاری علمی در جهت پیشرفت مجله
•  نوشتن مقالات سردبیری (editorial)

یک سردبیر باید داشته باشد:

•   استقلال در تصمیم گیری
•   توانایی جذب مقالات با کیفیت علمی از دانشمندان همکار
•   رعایت عدالت در قضاوت و داوری مقالات
•   عاری از هر نوع تداخل با علاقه های شخصی (conflict of interest)
•   قدرت انتخاب ناشر مناسب (publisher)
•   ایجاد انگیزه در تیم داوری
•   تمکن مالی برای اداره مجله

سردبیر و سه R معروف
سرانجام یک سردبیر باید بتواند تعادل بین سه R را برقرار نماید:

•   Resource یا منابع شامل افراد و پول
•   Readers یا خوانندگان شامل خواسته ها و نیازهای خوانندگان
•   Reliability یا پایایی و اطمینان برای نویسندگان و همکاران مجله

در کشور ما:
اما این بدان معنا نیست که سردبیر میتواند همه امور را در مجله به تنهایی انجام دهد. او باید در نقش یک رهبر (leader) با حمایت ارکان علمی و تیم اجرایی به اهداف عالیه مجله دست یابد. در نظر گرفتن شرایط فوق است که موجب موفقیت در یک مجله علمی میشود.

حال سوال این است که:

• چند درصد از سردبیران مجلات ایرانی از شرایط و وظایف فوق آگاهند و چه میزان این مسایل را در اداره مجلات در نظر می گیرند؟
• آیا سردبیر در مجلات ما همانند سایر اعضا هیات علمی دانشگاه روزی بازنشسته میشوند یا بطور دایمی و تغییر ناپذیر حتی با وجود عدم دستیابی به اهداف مجله همیشه در راس می مانند؟
• میزان وقتی که یک سردبیر در مجله صرف میکند چقدر میباشد؟
• آیا سردبیر تنها یک نقش تشریفاتی و یا سیاسی است؟
• طبق قوانین فعلی آیا باید همیشه سردبیر یک مجله تخصصی به اجبار یا هر دلیل دیگری رییس یک دانشگاه یا مرکز تحقیقات باشد؟ آیا حیات مجلات و تامین بودجه لازم برای اداره این اجبار را دامن میزند؟
• چرا مسوولین سیاستگزار به فکر تامین منابع مالی مستقل برای سردبیران و مجلات نیستند؟

پاسخ به این سوالات و بسیاری سوالات مبهم دیگر میتواند نقشی مهم در ارتقا کیفیت و کمیت مجلات دانشگاهی ایفا نماید. امید که مسوولین دولت و سیاستگزاران در وضع قوانین جدید تجدید نظر اساسی بنمایند که البته در این بین نباید نقش انجمن سردبیران کشور را در تغییر این قوانین نادیده گرفت.

نویسنده:
دکتر سیدمحمد میری
مدیر عامل،
انتشارات کوثر