استفاده از ORCID از سوی معاونت تحقیقات و فناوری برای همه مجلات الزامی شد | ORCID برای نویسندگان رایگان است و نه برای مجلات | مجلات باید عضو ORCID بشوند | استفاده از ORCID برای نویسندگان می بایست اختیاری و نه اجباری باشد.

این دستور در پی معرفی« نظام نوین اطلاعات پژوهشی پزشکی ایران «نوپا»» جهت اقدام لازم به همه مجلات کشور ابلاغ گردیده است. بدینوسیله با نگاه پیشنهادی و سازنده به بررسی سه مورد از موارد این دستورالعمل میپردازیم. در این دستورالعمل به صراحت سه مورد قید گردیده است:

• رایگان بودن شناسه ORCID  برای مجلات
• الزام تمام نویسندگان به درج ORCID
• فراهم بودن بستر نرم افزاری در همه سامانه های مجلات کشور

ضمن تشکر و قدردانی از زحمات مسئولین محترم در معاونت و نگاه علمی شخص ایشان در این خصوص، و همچنین با ذکر مجدد “اهمیت یکپارچه سازی اطلاعات پژوهشی” و “ایجاد نظم در انتشار مقالات اعضاء هیئت علمی” از ایشان خواهشمندیم با توجه به بیان واقعیتهای ذیل این دستورالعمل مورد تجدیدنظر و بازبینی قرار گیرد.

۱) مطروحه در دستورالعمل : “رایگان بودن شناسه ORCID  برای مجلات”

• شناسه ORCID برای مجلات یک شناسه رایگان نمی باشد بلکه فقط برای نویسندگان رایگان میباشد.

ثبت و ویرایش شناسه ارکید تنها برای نویسندگان و برای استفاده تکی (single) و غیرتجاری رایگان بوده، در حالیکه این شناسه برای مجلات رایگان نمیباشد. طبق لینک زیر سه نوع اشتراک برای ORCID در مجلات وجود دارد (پایه – پیشرفته و کنسرسیوم)  که در کمترین مقدار سالیانه ۵۱۵۰ دلار هزینه در بر دارد. علاوه بر هزینه سالیانه اشتراک که از سوی ORCID اعلام گردیده است ، هزینه های توسعه و نگهداری سالیانه این سیستم را هم در نظر داشته باشیم. لذا استفاده مجلات از شناسه ORCID رایگان نبوده و حداقل مبلغ ۵۱۵۰ دلار به عنوان حق عضویت سالیانه می بایست از سوی هر مجله پرداخت گردد.

https://orcid.org/about/membership

• آیا مجلات دانشگاهی بدون پرداخت حق عضویت سالیانه Membership می توانند از خدمات ORCID استفاده نمایند؟

پاسخ ، خیر است. زیرا خدمات رایگان ORCID تنها مختص نویسندگان و افرادی می باشد که به صورت فردی می خواهند از ORCID استفاده نمایند. در حالیکه مجلات و شخصیت های حقوقی که می خواهند از خدمات ORCID استفاده غیر شخصی و گروهی و یا تجاری ( Commercial ) بنماید حتما می بایست اقدام به عقد قرارداد با موسسه ORCID و پرداخت حق عضویت سالیانه بنمایند.

لذا  از مسئولین محترم سیاستگزار عرصه پژوهش و به ویژه سردبیران گرامی خواهشمندیم به منظور احترام به حق مالکیت ORCID و رعایت قوانین شرکت ORCID حتما قبل از درج هر نوع کد ORCID در مجلات و یا نرم افزارهای مدیریت مجلات، ابتدا از مجاز بودن استفاده از لوگو ORCID در مقالات و مجله خود آگاه شوند.

برای کسب اطلاعات بیشتر لطفا با خود موسسه ORCID تماس حاصل فرمائید. لازم به توضیح است که ناشر هر مجله می بایست اقدام به مکاتبه با موسسه ORCID نماید. در صورتیکه خود مالک علمی مجله ،ناشر مجله نیز می باشد، این مکاتبه می تواند از سوی سردبیر صورت پذیرد.

۲) مطروحه در دستورالعمل: “الزام تمام نویسندگان به درج ORCID”

• استفاده از کد ORCID برای نویسندگان می بایست  اختیاری باشد و نه اجباری:

طبق قانون حقوق مولفین ، نویسنده می بایست در هنگام ثبت مقاله (Submit) فقط به ارائه اطلاعات ضروری مقاله اقدام نماید. لذا اجبار نویسندگان به ثبت نام و درج کد ORCID در مقاله صحیح نبوده و شایسته است تا سردبیران و سیستم مجلات استفاده اختیاری(Optional) از این کد را به نویسنده پیشنهاد نمایند. موسسه  ORCID یک موسسه انتفاعی و خصوصی مستقر در انگلستان است که خدماتی را برای یکپارچه سازی اطلاعات محققین ارائه می نماید. یکی از این خدمات ارزشمند کد شناسایی ۱۶ رقمی ORCID است. لذا اجبار نویسندگان -آنهم در بحث تصمیمات الزام آور کشوری- برای عضویت در یک موسسه خصوصی در انگلستان (با توجه به قوانین Conflict of Interest) می بایست مورد تجدیدنظر جدی قرار بگیرد.

• اجبار نویسندگان به درج ORCID باعث کاهش تعداد مقالات ورودی میشود

نکته دیگر “کاهش تعداد سابمیت مقاله” در مواردیست که موانع متعددی بر سر راه نویسنده قرار بدهیم. یکی از مشکلات اساسی در همه مجلات رو به رشد و یا حتی رشد یافته، جذب مقالات با کیفیت از نویسندگان میباشد. در اینجا ما با گذاشتن یک مانع جدید به نام ORCID عملا موجب کاهش شانس سابمیت خواهیم شد.

۳) مطروحه در دستورالعمل : “فراهم بودن بستر نرم افزاری در همه سامانه های مجلات کشور”

• در هیچکدام از سامانه های مدیریت مجلات در کشور زیرساخت این سرویس فراهم نگردیده است.

فراهم نمودن زیرساخت نرم افزاری در یک مجله به معنی ارتباط با API یا رابط کاربری شرکت ORCID میباشد. API مذکور نیز تنها در اختیار مجلاتی قرار میگیرد که اقدام به عقد قرارداد با ORCID و پرداخت عضویت سالیانه بنمایند. پس از فراهم نمودن زیرساخت نرم افزاری ، امکانات متعددی در اختیاز مجله قرار میگیرد. تاکنون در کشور ما ، تنها انتشارات بین المللی کوثر موفق به عقد قرارداد با این موسسه شده است. پس از تنطیمات سامانه، اولین قدم برای یک نویسنده ، لاگین یا ورود به سایت مجله با ORCID خود میباشد. برای مطالعه بیشتر در مورد امکانات حتما به مطلب پایین توجه بفرمایید.

• آیا استفاده از ORCID در یک مجله تنها شامل نمایش لوگو ORCID در مقاله و درج ORCID در هنگام ثبت نام نویسنده است؟

پاسخ ، خیر است. قبلاَ در همین مطلب توضیح دادیم که در هنگام ثبت نام نویسنده و ارسال مقاله ORCID نباید اجباری بلکه بصورت انتخابی باشد. بعلاوه ORCID باید در سیستم مدیریت مجله به کمک API (رابط نرم افزاری) وارد شود. لذا ORCID باید در سیستم مدیریت مجله به نحو صحیحی بارگذاری شود تا قادر باشد امکانات ذیل را به مجله ارائه نماید.

• امکاناتی که ORCID به مجلات می دهد:

در صورت استفاده صحیح از API ارایه شده توسط شرکت ORCID یک مجله به تسهیلات زیر دسترسی خواهد داشت:

• ثبت نام یا ورود با ORCID : نویسندگان می تواند در هنگام ثبت نام (Register) و یا ورود ( Login ) بجای استفاده از اکانت جدید، از اکانت ORCID استفاده نموده و وارد مجله بشوند.
• امکان ثبت خودکار مقالات منتشره در ORCID: به محض ورود به مجله ، تمامی مقالات قبلی و جدید منتشر شده شما وارد پروفایل ORCID شما می شود.
• امکان ثبت خودکار تمامی فعالیت های داوری شما در ORCID : به محض ورود به مجله ، تمامی Peer Reviewهای قبلی و جدید شما وارد پروفایل شما در ORCID می شود.
• نمایش لوگو ORCID در مقالات منتشره: این یکی از کوچکترین خدماتی است که مجله به نویسندگان خود می دهد. از سوی دیگر این همان الزامی است که در ابلاغیه جدید معاونت تحقیقات و فناوری بدان اشاره شده است. به سردبیران محترم یادآور می شود که درج لوگو سبز رنگ ORCID تنها پس از کسب مجوز از ORCID میسر می باشد.

انتشارات کوثر ضمن عقد قرارداد رسمی با ORCID ، برای تمامی مجلات خود مجوز لازم برای استفاده فعال از خدمات فوق را دریافت نموده است. سردبیران مجلات می توانند برای استفاده از این خدمات با ما در ارتباط باشند.

برای مطالعه راهنمای تصویری خدمات ORCID به این لینک مراجعه کنید.